BANDARAYA GLOBAL
Bandar raya global (juga dikenali sebagai bandar raya dunia
atau bandar raya alfa) ialah bandar raya yang ditentukan melalui titik
pertemuan penting dalam sistem ekonomi global. Konsep yang
berasal dari bidang geografi dan kajian bandar ini berteraskan gagasan
bahawa globalisasi
difahami sebagai dicipta, dimudahkan dan dilaksanakan terutamanya di
tempat-tempat yang strategik mengikut hierarki kepentingan dan pengendalian
sistem kewangan dan perdagangan sedunia.
Paling kompleks di kalangan entiti-entiti
sedemikiannya ialah "bandar raya global" (global city), yang
mana perhubungan bandar raya ini membawa kesan sosio-ekonomi yang langsung dan
ketara terhadap hal-ehwal sedunia.[1]
Istilah global city dipercayai dicipta oleh ahli sosiologi Saskia Sassen sebagai memaksudkan London, New York dan Tokyo dalam hasil
kerja The Global City (1991),[2]
biarpun istilah world city (bandaraya dunia) yang memaksudkan kota-kota
yang jauh menguasai lebih banyak perniagaan global berbanding tempat dipakai
seawal-awal penggunaan sulungnya oleh Patrick Geddes pada tahun 1915.[3]
Sesebuah bandaraya boleh hilang kelayakannya sebagai bandaraya global, misalnya
yang semakin kurang bersifat kosmopolitan, dan semakin pudar namanya di
peringkat dunia, cth. Kaliningrad, Rusia, Thessaloniki, Greece dan Iskandariah, Mesir.
Kriteria
Taraf bandar raya global atau bandar
raya dunia memang dipandang tinggi nilainya. Oleh sebab itu ramai pihak yang
cuba menggolongkan dan menarafkan bandar raya yang mana boleh dikira sebagai
'bandar raya dunia' atau sebaliknya.[3]
Although there is a consensus upon leading world cities,[4]
the criteria upon which a classification is made can affect which other cities
are included.[3]
Kaedah pengenalpastiannya adalah sama ada berasaskan "pengukur nilai"
(cth. "jika sektor pengeluaran dan perkhidmatan ialah sektor terbesarnya,
maka bandaraya X ialah bandaraya dunia")[3]
ataupun "penentuan perbandingan" ("juka sektor pengeluaran dan
perkhidmatan bandaraya X lebih besar berbanding sektor pengeluaran dan
perkhidmatan N bandaraya lain, maka bandaraya X ialah bandaraya dunia")
Ciri-ciri ekonomi
- Ibu pejabat korporat untuk perbadanan multinasional, institusi kewangan antarabangsa, firma guaman, konglomerat, dan bursa saham yang mempengaruhi ekonomi dunia.
- Keupayaan/keluaran kewangan yang besar nilainya: KDNK[5] bandaraya/setempat[6]
- Indeks pasaran saham[7]/permodalan pasaran
- Peruntukan khidmat kewangan;[8] cth.: bank, perakaunan
- Kos sara hidup[9] kekayaan peribadi; cth. bilangan jutawan[10]
Ciri-ciri politik
- Pengaruh dan penglibatan giat dalam peristiwa antarabangsa dan hal-ehwal dunia; cth. Washington, Beijing, Berlin, Brussels merupakan pusat kerajaan negara atau kesatuan berpengaruh.
- Ibu pejabat pertubuhan antarabangsa (Bank Dunia), NATO)
- Bilangan penduduk yang amat besar dalam kawasan perbandaran (pusat kawasan metropolitan, berjuta-juta orang) atau kelompokan bandar
- Kepelbagaian kawasan demografi[11] berasaskan pelbagai penunjuk:bilangan penduduk, penempatan,mobiliti, dan pembandaran]
- Taraf mutu hidup atau pembangunan bandaraya
- Komuniti ekspatriat
Ciri-ciri kebudayaan
- Pengetahuan nama pertama di peringkat antarabangsa; yang mana sesebuah bandaraya dikenali tanpa perlu menyatakan pembahagian politiknya. Cth: Bandaraya New York dipanggil "New York" sahaja, walaupun terletak di negeri New York.
- Institusi kebudayaan terkemuka, seperti muzium, galeri, opera, orkestras, pusat perfileman dan pusat teater terkemuka. Persada kebudayaan yang aktif, termasuk pesta filem (seperti Toronto International Film Festival), tayangan perdana, industri muzik, kelab malam, syarikat opera, galeri seni, perarakan tahunan dsb.
- Pangkalan perbadanan media berpengaruh yang mencapai seluruh dunia, seperti BBC, Reuters, The New York Times, atau Agence France-Presse.
- Komuniti kesukanan besar, termasuk kemudahan sukan utama, pasukan tuan rumah sukan liga utama, dan keupayaan dan pengalaman sebagai tuan rumah temasya sukan antarabangsa seperti Sukan Olimpik, Piala Dunia FIFA, atau acara tenis Grand Slam.[18]
- Institusi pendidikan; cth., universiti,[19] kehadiran pelajar antarabangsa,[20] kemudahan penyelidikan
- Tapak penziarahan keagamaan
- Penempatan Tapak Warisan Dunia yang berkepentingan sejarah dan kebudayaan[21]
- Ketampungan pelancongan
Ciri-ciri prasarana
- Sistem pengangkutan canggih yang merangkumi rangkaian lebuh raya atau alihan massa besar yang menyediakan pelbagai kaedah pengangkutan (alihan laju, LRT, rel serantau, feri, atau bas).
- Sistem alihan massa yang meluas dan popular[22], penggunaan perkhidmatan tren,[23] penggunaan kenderaan jalan raya,[24] pelabuhan utama[25]
- Lapangan terbang antarabangsa utama yang berfungsi sebagai hab yang mantap untuk syarikat penerbangan terkemuka, cth. London. Lapangan terbang yang menampung bilangan penumpang yang amat ramai, apatah lagi penumpang antarabangsa,[26] atau muatan yang besar-besar
- Prasarana perhubungan canggih yang digunakan oleh perbadanan multinasional utama, seperti gentian optik, Wi-Fi, telefon bimbit, dan lain-lain talian perhubungan berkelajuan tinggi.
- Kemudahan kesihatan; e.g. hospital, makmal perubatan
- Latar langit dan pencakar langit terkemuka
