TNTI;MEMAHAMI KONSEP TABURAN PENDUDUK

Taburan Penduduk

Konsep Taburan dan Kepadatan Penduduk

1               Taburan penduduk bermaksud penumpuan, sebaran atau agihan dan pembahagian penduduk di atas sesuatu ruang, kawasan atau wilayah, negeri, negara dan benua. Taburan adalah dalam keadaan yang berbeza kepadatan dan sentiasa berubah mengikut peredaran masa, kemajuan ekonomi dan politik.

2               Taburan penduduk di permukaan bumi secara umumnya adalah tidak seragam, tidak seimbang atau tidak sekata. Ada kawasan yang padat dengan penduduk, kawasan sederhana padat dan kawasan yang jarang dihuni penduduk atau berkepadatan rendah. Ada juga kawasan ekstrem atau melampau yang tidak didiami manusia.

3               Bentuk muka bumi, iklim, tumbuh-tumbuhan semula jadi dan ketersampaian yang rendah semuanya telah menghadkan aktiviti dan taburan manusia. Kawasan tundra (Kutub Utara) misalnya sangat sejuk dan terpencil maka ia hanya dihuni oleh penduduk nomad kaum Eskimo. Hutan tebal, gurun panas, bukit dan gunung atau tanah tinggi semuanya menghalang tumpuan penduduk ke kawasan tersebut. Terdapat penduduk orang asli di kawasan terpencil dan berhutan tebal.

4               Kawasan tumpuan yang paling padat dengan penduduk di dunia ialah sama ada di kawasan pembangunan perindustrian yang maju atau wilayah pembangunan pertanian yang intensif dan saintifik.

5               Antara kawasan pembangunan perindustrian utama yang menjadi tumpuan penduduk sejak zaman dahulu ialah kawasan perusahaan barat laut Eropah, iaitu United Kingdom, Jerman, Denmark, Perancis dan kawasan perusahaan timur laut Amerika Syarikat di sekitar tasik-tasik besar Sungai St. Lawrence hingga ke New York.

6               Lembah Chang Jiang di China, Dataran Indus-Ganges di India, Delta Menam Chao Phraya di Thailand, Delta Irrawaddy di Myanmar, Pulau Jawa di Indonesia, Pulau Luzon di Filipina serta lembah dan delta Sungai Nil di Mesir menjadi tumpuan penduduk pada masa dahulu dan kini kerana tanah yang subur untuk menjalankan aktiviti pertanian.

7               Kepadatan (densiti) penduduk bermaksud bilangan atau jumlah penduduk sesebuah kawasan atau negara dibahagikan dengan keluasan kawasan atau negara tersebut. Formula pengiraan kepadatan penduduk adalah seperti berikut:

8               Aras kepadatan penduduk sesebuah kawasan atau negara sama ada berkepadatan tinggi atau rendah adalah dipengaruhi oleh keluasan sesebuah negara atau kawasan tersebut.

9               Kepadatan penduduk adalah berbeza-beza antara negara misalnya Malaysia (53 orang km persegi), India (260 orang km persegi), Jepun (327 orang km persegi), China (118 orang km persegi), Australia (dua orang km persegi), Singapura (5280 orang km persegi).

10           Benua Eropah yang meliputi sebanyak 25 buah negara dengan keluasan 9.6 juta kilometer persegi dan bilangan penduduk berjumlah 850 juta adalah berkepadatan penduduk, iaitu 90 orang setiap km persegi.

Taburan Penduduk Mengikut Wilayah

1               Jumlah penduduk dunia pada tahun 2014 ialah seramai tujuh bilion dan taburan atau sebaran penduduk mengikut wilayah dunia adalah tidak seimbang atau tidak sekata. Keadaan tersebut mewujudkan kawasan padat, sederhana padat dan jarang seperti berikut:

Wilayah Dunia	Taburan (%)
Asia Afrika Amerika Latin Amerika Utara Eropah Australasia	62 12 9 6 11 1

2               Taburan penduduk wilayah dunia mengikut benua menunjukkan hampir tiga per empat penduduk terdapat di benua Asia dan benua Eropah. Lebih separuh daripada penduduk dunia pula tinggal di negara-negara Asia. la meliputi lebih 60 peratus penduduk dunia atau berjumlah lebih kurang tiga bilion orang.

3               Manakala kawasan Oceania yang meliputi Australia dan New Zealand adalah kawasan yang berpenduduk jarang atau kurang penduduk.

4               Kawasan tumpuan penduduk yang padat dengan kepadatan 200 orang bagi setiap kilometer persegi terdapat di beberapa buah kawasan utama, iaitu barat laut Eropah (United Kingdom, Jerman, Denmark, Perancis) Asia Timur (China), Asia Selatan (India), Amerika Utara (USA-New York dan Kanada-Ottawa) dan Tokyo di Jepun.

5               Kawasan sederhana padat yang berkepadatan 50 hingga 200 orang bagi setiap kilometer persegi meliputi kawasan padang rumput hawa sederhana seperti Prairie di Kanada, Asia Tenggara, Afrika Tengah, Afrika Selatan, Eropah Timur, bahagian Selatan Rusia dan timur Australia.

6               Kawasan yang kurang menjadi tumpuan dan jarang penduduk seperti di kutub, kawasan tundra di Kanada, kawasan pergunungan seperti Gunung Himalaya (Nepal), Gunung Rocky (Amerika Utara), Gunung Andes (Peru-Bolivia), kawasan padang pasir dan Gurun Sahara (Afrika Utara), Gurun Gobi (China) serta kawasan pedalaman Asia Tenggara seperti Borneo, Kalimantan dan Sumatera.

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Taburan dan Kepadatan PendudukWilayah Dunia

1               Pelbagai faktor boleh mempengaruhi taburan dan kepadatan penduduk dunia seperti faktor alam sekitar fizikal atau faktor semula jadi (iklim, bentuk muka bumi, tanah, saliran dan sumber galian) dan faktor kemanusiaan (dasar kerajaan, sistem pengangkutan, peluang pekerjaan, ekonomi dan lain-lain).

2               Sesebuah negara yang mempunyai bilangan penduduk yang kecil akan mengalami masalah taburan penduduk yang tidak seimbang atau tidak seragam. Ada sebahagian negara yang menjadi tumpuan sehingga sebahagian yang lain menjadi terlalu jarang penduduk seperti di Kanada dan Australia.

3               Bagi negara yang mempunyai terlalu ramai penduduk sehingga sumber alam yang ada di dalam negara tersebut tidak mencukupi untuk menampung penduduknya. Contohnya seperti negara Bangladesh dan India yang mengalami penduduk berlebihan.

4               Negara maju seperti Amerika Syarikat, negara-negara Eropah Barat serta Jepun dapat menampung bilangan dan keperluan penduduknya. Hal ini kerana kemajuan teknologi dan sumber alam yang mencukupi dapat menyerap ledakan penduduk dengan menyediakan peluang pekerjaan dan perniagaan yang optimum.

5               Kerajaan juga memainkan peranan penting dalam mempengaruhi taburan penduduk seperti melalui program transmigrasi penduduk di Indonesia. la dilakukan dengan menarik penduduk di Pulau Jawa (penduduk padat) ke Pulau Sumatera dan Kalimantan (penduduk jarang).

6               Program pembangunan wilayah dan pembukaan tanah baharu seperti di Malaysia merupakan perancangan kerajaan negara untuk mentransformasikan kawasan luar bandar. Perancangan serampang dua mata ini secara langsung telah menarik pelbagai kegiatan ekonomi berkaitan serta bilangan penduduk yang ramai tertumpu di sesebuah kawasan.

7               Faktor-faktor lain yang mempengaruhi taburan penduduk di wilayah dunia adalah seperti berikut:

Taburan dan Kepadatan Kawasan	Faktor yang Mempengaruhi
Kawasan padat penduduk	·      Letakan yang strategik seperti berdekatan dengan sumber air ·      Darjah ketersampaian yang tinggi ·      Kawasan tanah pamah yang luas dan subur untuk pertanian secara intensif ·      Kekayaan pelbagai jenis sumber galian termasuk bahan api Tumpuan pembangunan sektor ekonomi perindustrian, perdagangan dan perkhidmatan ·      Kemudahan sistem pengangkutan dan perhubungan ·      Perkembangan bandar-bandar ·      Tumpuan migrasi kerana terdapat pelbagai kemudahan ·      Kadar urbanisasi yang pesat ·      Sejarah pembangunan, dasar penjajahan dan tumpuan peradaban masa lampau ·      Sistem saliran yang baik dan berfungsi
Kawasan sederhana padat	·      Kawasan tanah pamah dan tanah beralun yang menggalakkan aktiviti pertanian sara diri, pertanian campur dan pertanian bijirin ekstensif ·      Kawasan pembalakan dan perlombongan ·      Kegiatan perindustrian dan pembandaran
Kawasan jarang penduduk	Pelbagai masalah dan halangan seperti lokasi yang jauh dan terpencil dan ketersampaian rendah kerana rupa muka bumi yang kasap. Iklim yang ekstrem atau melampau, lapisan tanah nipis serta hujan tahunan yang sedikit

Taburan Penduduk di Malaysia

1               Taburan penduduk Malaysia adalah tidak seimbang atau tidak seragam. Ketidakseragaman ini adalah antara kawasan atau wilayah Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) dengan Sabah dan Sarawak (Malaysia Timur).

2               Taburan penduduk yang tidak seimbang juga berlaku antara kawasan atau negeri di pantai timur Semenanjung Malaysia (Kelantan, Terengganu dan Pahang) dengan pantai barat Semenanjung Malaysia (Selangor, Johor, Negeri Sembilan Perak dan Pulau Pinang). Lebih daripada 80% daripada penduduk Malaysia tertumpu di kawasan pantai barat Semenanjung Malaysia.

3               Antara kawasan penduduk padat di Malaysia ialah di Lembah Klang, Lembah Kinta, Seremban, Pulau Pinang, delta Kedah-Perlis dan delta Kelantan. Manakala bandar yang menjadi pusat tumpuan penduduk pula seperti Johor Bahru, Ipoh, Kucing, Kota Kinabalu dan Kuala Terengganu dan sebagainya.

4               Secara umum, kawasan yang sederhana padat penduduk terletak di kawasan penanaman getah, kelapa sawit, pertanian tanah tinggi, kawasan pesisir pantai serta kawasan pembangunan tanah dan pusat-pusat pertumbuhan baru.

5               Kawasan yang mempunyai bilangan penduduk yang sederhana padat seperti di kawasan Rancangan Pembangunan Tanah FELDA (Federal Land Development Authority) KEJORA (Rancangan Johor Tenggara), KESEDAR (Rancangan Kelantan Selatan), bandar-bandar kecil di Marang, Jerteh, Bachok, Port Dickson, Jasin, Kangar, Limbang, Semporna dan lain-lain.

6               Kawasan jarang penduduk di Malaysia seperti di kawasan pedalaman, iaitu di kawasan kaki-kaki bukit, kawasan-kawasan kampung dan petempatan yang sukar dihubungi terutama perkampungan orang asli seperti di sekitar Gua Musang Kelantan, Tanah Rata dan Kuala Tahan di Pahang.

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Taburan Penduduk di Malaysia

1                Pelbagai faktor mempengaruhi taburan penduduk di Malaysia seperti bentuk muka bumi dan saliran, kegiatan ekonomi, kemudahan asas, sosial dan dasar kerajaan.

2                Faktor fizikal di Malaysia adalah berkait dengan keadaan tanah tinggi dan tanah pamah yang beralun, rata dan luas serta lembah-lembah sungai dan kawasan hutan rimba.

3                Kawasan berbukit bukau dengan liputan hutan yang tebal menyukarkan pembinaan petempatan dan penumpuan penduduk. Kawasan ini banyak terdapat di kawasan pedalaman Pahang, Kelantan, Sabah dan Sarawak.

4                Kawasan tanah pamah dan rendah yang subur, bersaliran baik seperti di delta Kedah-Perlis, delta Kelantan, kawasan sepanjang Sungai Rajang dan Sungai Perak adalah kawasan tumpuan dan kepadatan penduduk utama.

5                Faktor ekonomi yang berkaitan dengan kemajuan perindustrian, perniagaan, pertanian dan perkhidmatan yang menyediakan banyak peluang pekerjaan menyebabkan ramai penduduk tertumpu ke kawasan bandar dan estet perindustrian seperti Kuala Lumpur, Shah Alam, Petaling Jaya, Sungai Way, Seberang Perai, Bayan Lepas, Senawang, Tasek dan lain-lain.

6                Lembah Klang terutamanya metropolis Kuala Lumpur adalah destinasi utama tumpuan penduduk atau penghijrah dari negeri-negeri pantai timur dan utara semenanjung untuk bekerja dan menjalankan pelbagai kegiatan ekonomi. la telah menjadi antara kawasan yang paling padat penduduk di Malaysia. Jumlah penduduk di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur pada tahun 2010 ialah kira-kira 1.67 juta orang.

7                Kemudahan pengangkutan terutamanya jalan raya dan jalan kereta api sangat mempengaruhi mobiliti penduduk menuju ke sesuatu lokasi yang sarat dengan kemudahan sosial seperti sekolah dan institusi pengajian, klinik dan hospital. Ketersampaian yang rendah menyebabkan beberapa buah kawasan di Sabah dan Sarawak hanya dihuni oleh beberapa buah keluarga sahaja.

8               Dasar atau polisi kerajaan Malaysia yang memberi penekanan kepada kemajuan dan kesejahteraan negara dan rakyat telah membuka banyak kawasan pembangunan tanah FELDA, KETENGAH, KESEDAR, DARA dan KEJORA. Kawasan yang dipenuhi hutan tebal, tanpa jalan dan kemudahan sosial dibersihkan menjadi beberapa gugusan rancangan tanah moden dengan menarik penduduk yang tidak bertanah menjadi peneroka. Akhirnya, kawasan tanah rancangan ini telah menjadi pusat pertumbuhan baharu kawasan luar bandar dengan pelbagai kegiatan ekonomi dan tumpuan penduduk. Bandar Muadzam Shah, bandar Al-Muktafi Billah Shah dan bandar Jengka adalah pusat bandar yang menjadi tumpuan penduduk di luar bandar.

9               Dasar kerajaan Malaysia untuk menyeimbangkan kemajuan antara kawasan dan negeri seperti dasar penyelerakan industri ke kawasan atau negeri kurang maju menyebabkan penduduk tertumpu ke kawasan berkenaan. Contoh kawasan perindustrian di bawah program ini ialah seperti kawasan perindustrian Pengkalan  Chepa, Mak Mandin, Taman Teknologi Tinggi Kulim, Proton City dan lain-lain.

Kesan Taburan Penduduk yang Tidak Seragam terhadap Sumber Alam

1               Kesan tumpuan penduduk dan bilangan penduduk yang ramai di sesuatu kawasan ke atas sumber tanah akan menyebabkan berlakunya persaingan guna tanah yang sengit. Kawasan tanah akan digunakan untuk aktiviti perindustrian, petempatan atau pertanian. Saiz tanah akan menjadi kecil dan tidak ekonomik untuk menjalankan aktiviti pertanian secara meluas. Harga tanah juga semakin meningkat.

2               Penggunaan tanah yang sangat intensif untuk pertanian demi menampung keperluan penduduk yang ramai menyebabkan tanah cepat hilang kesuburan dan menjadi tandus. Hakisan dan tanah runtuh juga akan berlaku. Sungai menjadi cetek apabila kelodak daripada hakisan masuk ke dalam sungai.

3               Sumber galian atau mineral akan cepat habis bila dieksploit secara berleluasa menyebabkan sesebuah kawasan itu terjejas dari segi kemajuan dan pembangunan. Bijih timah yang telah habis dilombong di Lembah Kinta, Lembah Klang, Taiping, Seremban dan Sungai Lembing telah menyebabkan beberapa buah bandar kecil yang sangat sibuk pada tahun 1960-an dan 1970-an telah menjadi bandar mati.

4               Hutan yang kaya dengan pelbagai khazanah flora dan fauna yang merupakan habitat biodiversiti serta orang asli telah turut terjejas akibat keperluan penduduk yang ramai.

5               Tumpuan penduduk ke kawasan bandar besar telah menyebabkan kawasan tersebut dipenuhi sampah sarap. Pencemaran persekitaran ini menyebabkan timbul masalah penyakit, ketidakselesaan dan masalah bau busuk. Udara juga turut tercemar apabila kilang dibina dan kenderaan yang membebaskan gas karbon monoksida dan sulfur dioksida.

6               Ada kawasan yang kaya dengan sumber mineral dan tanah yang luas seperti di pedalaman Sabah dan Sarawak tetapi berpenduduk jarang menyebabkan isu pembaziran alam sekitar akan berlaku.

7               Sebaliknya apa yang positif ialah dengan tumpuan penduduk yang ramai ke sesuatu kawasan boleh menyebabkan semua sumber yang ada seperti mineral, tanih dan tumbuhan akan digunakan secara optimum untuk tujuan meningkatkan ekonomi dan taraf hidup penduduk. Banyak peluang pekerjaan akan wujud.

Pertumbuhan Penduduk

Pertumbuhan Penduduk Dunia

1               Pertumbuhan penduduk dunia hari ini, khususnya di negara sedang membangun di Asia, Afrika dan Amerika Latin sangat pesat. Bilangan penduduk sentiasa meningkat daripada masa ke semasa disebabkan oleh kadar kelahiran yang tinggi dan kadar kematian yang rendah.

2               Pertumbuhan penduduk yang pesat adalah berikutan peningkatan tahap kesihatan dan keadaan hidup yang semakin baik. Bagaimanapun, pertumbuhan penduduk di negara maju mutakhir ini menunjukkan kadar yang agak perlahan atau dikenali sebagai kadar pertumbuhan penduduk sifar (zero population growth).

3               Pada tahun 2005, penduduk dunia berjumlah 6.9 bilion dan mengikut suruhanjaya mengenai Kependudukan dan Pembangunan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) menyatakan jumlah penduduk dunia akan meningkat kepada 9 bilion pada tahun 2050.

4               Daripada 238 buah negara yang di rekod oleh Biro Bancian Amerika Syarikat pada tahun 2010, China mencatatkan penduduk paling ramai, iaitu 1.3 bilion orang manakala Pitcairn Island adalah negara paling sedikit penduduknya, iaitu 64 orang. Jumlah penduduk Malaysia pula ialah seramai 28.7 juta orang. Pada tahun 2100 penduduk dunia dijangka meningkat kepada 10.1 bilion.

5               Trend pertumbuhan penduduk dunia masa kini:

(a)          Penduduk dunia bertambah tiga orang setiap saat atau 250 000 sehari atau 90 juta hingga 100 juta orang setahun.

(b)          Pada tahun 1990, bilangan penduduk dunia ialah 5.3 bilion dan era 1933-an ini menyaksikan pertumbuhan penduduk paling pesat dalam sejarah pembangunan manusia sejagat

Jadual 1 Anggaran penduduk dunia mengikut wilayah pada tahun 2û15

Wilayah dunia	Bilangan Penduduk  (juta orang)
Asia Timur	2 050.6
Asia Tenggara	4873
Amerika Selatan — Carribean	624.3
Asia Barat — Afrika Utara	393.9
Asia Selatan	1651.9
Afrika sub-Sahara	921.1
Eropah Barat	286.8
Amerika Utara	450.3
Oceania	252

6               Pertumbuhan penduduk merujuk kepada peratus perubahan bilangan penduduk yang mendiami sesuatu kawasan pada masa tertentu, tidak kira sama ada perubahan itü positif (bertambah) atau negatif (berkurang) disebabkan kadar kelahiran, kematian dan migrasi bersih. Kombinasi tiga faktor tersebut telah menyebabkan perubahan bilangan penduduk berlaku sama ada pesat, semakin bertambah atau stabil.

7               Pertumbuhan penduduk juga merujuk kepada perbezaan antara kadar kelahiran dengan kematian serta perbezaan antara migrasi maşuk dengan migrasi keluar (migrasi bersih).

8               Pertumbuhan semula jadi penduduk ialah perbezaan antara bilangan kematian dengan bilangan kelahiran (kadar kelahiran tolak kadar kematian). Manakala pertambahan penduduk ialah bilangan penduduk yang semakin ramai atau meningkat.

9               Kadar pertumbuhan penduduk adalah paling tinggi di Asia, manakala pertambahan penduduk terendah adalah di Eropah, iaitu dengan keadaan pertumbuhan penduduk sifar.

10           Kelahiran dan migrasi maşuk akan menambahkan bilangan penduduk sesuatu kawasan manakala kematian dan migrasi keluar akan mengurangkan penduduk di sesuatu kawasan.

11           Kadar kelahiran merujuk kepada bilangan bayi yang dilahirkan oleh setiap 1 000 orang penduduk dalam sesuatu tahun. Kadar kelahiran sangat tinggi di negara seperti Afrika, Amerika Latin dan Asia (35/1 000 orang).

12           Kadar kematian pula ialah bilangan kematian bagi setiap 1 000 orang penduduk. Berikut ialah kadar pertumbuhan penduduk dunia mengikut negara dan kawasan terpilih:

Jadual 2 Pertumbuhan penduduk dunia

Negara/Kawasan	Pertumbuhan (%)
Mexico	3.0% ke atas
Ecuador	3.0% ke atas
Arab Saudi	3.0% ke atas
Algeria	3.0% ke atas
India	2.0% hingga 2.9%
Bangladesh	2.0% hingga 2.9%
India	2.0% hingga 2.9%
Filipina	2.0% hingga 2.9%
China	1.0% hingga 1.9%
Australia	1.0% hingga 1.9%
Argentina	1.0% hingga 1.9%
USA/Amerika Utara	Kurang daripada 1.0%
Perancis	Kurang daripada 1.0%
United Kingdom	Kurang daripada 1.0%
Switzerland	Kurang daripada 1.0%

 

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Pertumbuhan Penduduk

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Kadar Kelahiran

1               Faktor hayat berkaitan dengan bangsa, kesihatan dan kesuburan genetik. Misalnya, kadar kesuburan wanita dipengaruhi oleh umur semasa berkahwin. Perkahwinan pada usia muda atau kahwin muda boleh mempengaruhi kadar kesuburan dan keupayaan melahirkan anak yang lebih ramai.

2               Faktor demografi seperti bilangan penduduk, umur, komposisi jantina, tempat tinggal di luar bandar atau bandar dan status wanita sama ada berkerjaya atau sebaliknya. Wanita berkerjaya cenderung berkahwin pada usia yang lewat. Bilangan penduduk muda yang ramai boleh mempengaruhi pertumbuhan penduduk. Golongan penduduk muda adalah lebih subur dan sihat.

3               Faktor sosial seperti berkahwin awal pada usia muda, perkahwinan kanak-kanak (kedua-dua belah keluarga bersetuju untuk mengahwinkan anak mereka apabila sudah dewasa atau matang), umur semasa berkahwin, tabiat seks dan adat berkaitan perkahwinan.

4               Di Asia, umur purata semasa berkahwin ialah 22.6 tahun, di Asia Timur ialah 24.2 tahun, di India 19.3 tahun dan Afrika 18.5 tahun. Pada zaman 1970-an, umur berkahwin di Malaysia ialah 15—19 tahun.

5               Adat perkahwinan berkaitan poligami dan poliandri (amalan bersuami lebih daripada satu orang pada masa yang sama) banyak berlaku tetapi hanya melibatkan beberapa buah negara seperti penduduk India dan Mongolia yang mengamalkan poliandri.

6               Dari segi agama, sebarang cubaan yang sengaja menghadkan saiz keluarga dianggap sebagai penyelewengan hükum agama. Agama Islam dan Kristian Katolik mengharamkan pengguguran janin.

7               Taraf pendidikan dan pekerjaan seseorang mempengaruhi kehidupan kekeluargaan. Saiz keluarga yang kecil sudah mencukupi bagi mereka yang berpendidikan tinggi dan terlibat dalam bidang profesional.

8               Dasar kerajaan juga mempengaruhi saiz keluarga. Contohnya pada tahun 1970, Singapura mengamalkan dasar menghadkan bilangan anak, iaitu hanya dua orang sahaja, di China dasar hanya satu orang anak manakala di India menjalankan dasar pemandulan terutama di kalangan penduduk lelaki.

9               insentif kerajaan Malaysia antaranya ialah pemberian cuti bersalin yang lebih panjang kepada ibu bersalin (6090 hari), dasar rebat percukaian ke atas bilangan anak dan skim rawatan percuma kepada ibu mengandung turut mempengaruhi kadar kelahiran yang tinggi.

10           Amalan perancangan keluarga mempengaruhi kadar kelahiran menjadi lebih kecil apabila penduduk menggunakan kaedah penjarakan anak melalui penggunaan ubatan dan alat pencegahan kehamilan. Contohnya seperti pil perancang kehamilan, kondom, mengikat rahim (bilateral tubal ligation), IUD (intrauterine device) dan lain-lain. Amalan perancangan keluarga ini kebanyakannya diamalkan di negara maju. Perancangan keluarga kadang-kadang tidak begitu berjaya di sesetengah negara yang mengharamkan pengguguran janin serta halangan agama dan adat di samping kos yang tinggi terutama di negara sedang membangun.

11           Kemajuan teknologi dalam perubatan mampu memberi rawatan yang terbaik kepada pesakit. Ubat-ubatan yang moden mampu menyembuhkan penyakit dan dapat mengurangkan kadar kematian ibu dan anak ketika bersalin.

12           Teknologi dan peralatan moden untuk ibu-ibu bersalin pula memudahkan kelahiran anak. Teknologi dan alatan moden yang terdapat di bahagian obstetrik dan ginekologi (O&G), pediatrik, radioterapi, neurologi dan ortopedik juga diperluaskan untuk mengesan dan merawat pelbagai penyakit.

13           Amalan pemakanan yang sihat dan sempurna juga mempengaruhi kadar kelahiran. Bekalan makanan yang mencukupi serta berkhasiat adalah penting untuk ibu-ibu mengandung dan bayi yang bakal dilahirkan hidup.

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Kadar Kematian

1               Kadar kematian ialah bilangan penduduk yang mati berbanding dengan jumlah penduduk pada tahun berkenaan bagi setiap 1 000 orang. Contohnya, pada tahun 1980 Sweden dan Jepun mencatatkan kadar kematian bayi yang rendah di dunia, iaitu 8.0 orang/1 000 bagi setiap kelahiran, manakala di Afghanistan, iaitu 22.6 orang/1 000 kelahiran.

2               Antara faktor yang mempengaruhi kadar kematian (terutamanya bayi) ialah:

(a)          pemakanan yang kurang berkhasiat atau zat yang tidak mencukupi

(b)          taraf kesihatan yang rendah terutama penduduk miskin yang tinggal di kawasan luar bandar

(c)          kekurangan kemudahan perubatan dan kawalan kebersihan di rumah dan persekitarankemiskinan dan taraf hidup yang rendah menyukarkan penduduk mendapatkan kemudahan rawatan kerana kos yang tinggi

(d)          perang, bencana alam, wabak penyakit boleh menyebabkan kematian penduduk yang ramai.

3               Berikut ialah langkah-langkah mengurangkan kadar kematian di Malaysia:

(a)               pendidikan kesihatan terutamanya kepada ibu mengandung

(b)              pendidikan mengenai pemakanan seimbang dan berkhasiat

(c)               pemberian susu kotak dan makanan percuma (rancangan makanan tambahan) di sekolah

(d)              mengurangkan penggunaan gula dalam minuman dan makanan

(e)               kempen larangan merokok dan kempen antidadah

(f)                menyediakan bekalan air bersih terutama di kawasan luar bandar

(g)              kaedah pembuangan najis dan pelupusan sampah yang bersistematik dan moden

(h)              pencegahan wabak penyakit seperti pembersihan tempat pembiakan nyamuk Aedes dan Iain-lain penyakit bawaan vektor

(i)                perkhidmatan perubatan moden, menambah bilangan doktor dan jururawat, hospital dan klinik yang lengkap dengan peralatan moden dan perkhidmatan klinik bergerak di kawasan pedalaman.

Migrasi

1               Migrasi juga adalah salah satu lagi faktor yang mempengaruhi perubahan bilangan penduduk. Migrasi masuk (imigrasi) penduduk ke sesuatu kawasan akan meningkatkan jumlah penduduk, sementara migrasi keluar (emigrasi) akan mengurangkan penduduk.

2               Terdapat lebih kurang 780 000 rakyat Malaysia menetap dan berhijrah ke Australia. Malaysia pula menjadi tumpuan penduduk Indonesia, Filipina, Bangladesh, Myanmar dan Iain-lain yang berada di Malaysia.

Dasar Kerajaan

1               Kerajaan sesebuah negara banyak mempengaruhi kadar kelahiran seperti kerajaan China yang telah menetapkan sebuah keluarga hanya boleh mempunyai seorang anak sahaja. Pada tahun 1970-an, kerajaan Singapura juga menetapkan sebuah keluarga hanya boleh mempunyai dua orang anak sahaja. Jika keluarga mempunyai lebih daripada dua anak, keluarga tersebut terpaksa menanggung segala kos pendidikan dan sara hidup anak tersebut.

2               Kerajaan Malaysia pula menggunakan polisi cukai, iaitu rebat cukai per kepala dilakukan ke atas ketua keluarga bergaji tetap yang menanggung sebilangan anak di bawah tanggungan mereka. Cuti bersalin yang agak panjang (30-90 hari) juga diberikan kepada ibu yang bersalin untuk menjaga anak yang masih kecil.

Demografi Kependudukan

1.           Demografi ialah kajian mengenai keadaan penduduk. la mengkaji hal-hal yang berkaitan dengan penduduk termasuk saiz dan jumlah penduduk, perubahan-perubahan yang berlaku dalam penduduk, sebab musabab perubahan terjadi dan kesan perubahan pada masa akan datang.

2             Secara khususnya, demografi ialah:

(a)          pertumbuhan saiz penduduk di seluruh dunia (kadar kelahiran dan kematian)

(b)          kadar kesuburan mempengaruhi keupayaan melahirkan dan mempunyai anak. Contohnya di Malaysia keupayaan seseorang ibu adalah boleh melahirkan seramai 6.6 orang anak

(c)          kadar kematian bayi, kanak-kanak dan ibu

(d)          jangka hayat penduduk yang dikaitkan dengan kesihatan dan proses penuaan penduduk

(e)          nisbah jantina, iaitu antara lelaki dan wanita di Malaysia ialah 106:100. Bilangan lelaki lebih ramai berbanding perempuan

(f)           piramid umur jantina. la penting kepada kerajaan sebagai petunjuk untuk menyediakan kemudahan kepada golongan yang berkaitan.

Masalah Kependudukan

Lebihan Penduduk di Negara Sedang Membangun

1               Lebihan penduduk bermaksud kadar pertumbuhan penduduk melebihi pengeluaran sumber alam. Lebihan penduduk berlaku disebabkan oleh beberapa faktor seperti bilangan penduduk yang bertambah, sumber alam yang semakin berkurangan dan berlakunya permintaan untuk tenaga buruh yang tinggi.

2               Pertambahan penduduk yang pesat membebankan kerajaan serta golongan dewasa kerana terpaksa menanggung golongan yang lebih muda dan tua.

3               Pengangguran tinggi kerana peluang pekerjaan terhad dan berlaku persaingan untuk mendapatkan pekerjaan terutamanya pekerjaan kolar biru.

4               Menimbulkan masalah perumahan dan kesihatan. Penduduk tiada tempat tinggal dan terpaksa tinggal di kawasan setinggan (squatter) yang kotor, kurang kemudahan asas dan boleh menjejaskan kesihatan.

5               Masalah kemiskinan tinggi apabila peluang pekerjaan terhad.

6               Kadar buta huruf yang tinggi boleh membantutkan usaha kerajaan dalam penyebaran dan pembauran inovasi. Golongan buta huruf lambat menerima pembaharuan.

7               Masalah kekurangan bekalan makanan dan kebuluran yang mengancam nyawa.

8               Tekanan ke atas sumber-sumber semula jadi seperti tanah, galian, tumbuhan yang menyebabkan berlakunya kemerosotan kualiti alam sekitar, kerosakan dan kepupusan biodiversiti, hakisan dan runtuhan tanah serta peningkatan suhu.

9               Kehabisan dan kepupusan sumber akibat eksploitasi berlebihan menyebabkan kehilangan pekerjaan dan mengurangkan pendapatan negara.

10           Kekurangan kemudahan asas terutamanya sistem pengangkutan, kesihatan dan pendidikan yang sempurna menyebabkan penduduk luar bandar ketinggalan dalam arus pembangunan negara.

Kurang Penduduk

Penduduk yang mendiami sesuatu kawasan adalah sedikit berbanding saiz kawasan, negeri dan negara yang luas. Sumber alam seperti mineral, tanah dan kekayaan lain juga banyak tetapi tidak dieksploitasi secara maksimum yang menyebabkan pembaziran. Pertumbuhan ekonomi yang lambat serta sektor kritikal tidak berkembang kerana masalah kekurangan tenaga kerja atau penduduk. Contoh negara kurang penduduk ialah seperti Kanada, Australia, New Zealand, Malaysia dan Singapura.

Penuaan Penduduk

1               Penuaan penduduk bermaksud penduduk menjadi tua. la berkaitan dengan jangka hayat, iaitu umur boleh hidup penduduk bermula daripada masa lahir sehingga saat kematian. Di Malaysia, jangka hayat penduduk adalah di antara umur 65 hingga 75 tahun manakala di Jepun antara 75 hingga 85 tahun.

2               Penduduk tua dunia telah meningkat dengan mendadak daripada 131 juta pada tahun 1950 kepada 469 juta pada tahun 2000. Anggaran penduduk tua pada tahun 2025 ialah 813 juta orang. Mengikut Jabatan Perangkaan Malaysia (2005), pada tahun 1991 jumlah penduduk tua ialah 679 600 orang dan telah meningkat kepada 900 600 orang pada tahun 2000.

3               Penduduk tua dapat digolongkan kepada tiga kumpulan. Pertama, individu yang sihat yang dapat menjaga dirinya dan memerlukan penjagaan kesihatan yang minimum. Kedua, individu yang terhad aktivitinya dan mereka memerlukan bantuan untuk ke tandas, mandi dan makan. Ketiga, individu yang sangat memerlukan penjagaan kesihatan dan rawatan perubatan seperti memberi suntikan, membuang air kecil dan makan menggunakan tiub. Kumpulan ketiga ini kebanyakannya yang terlantar di atas katil (bedridden).

4               Proses penuaan penduduk memberi kesan terhadap ciri demografi dan status sosioekonomi di sesebuah negara seperti perubahan komposisi umur (golongan tua bertambah), bekalan tenaga buruh berkurangan dan bebanan kepada kerajaan untuk membayar pencen dan penyediaan kemudahan percuma. Bagaimanapun, golongan lebih tua atau warga emas yang berpendidikan tinggi juga merupakan penyumbang idea kepada pembangunan negara kerana keintelektualan dan pengalaman mereka.

5               Ketidakseimbangan taburan penduduk disebabkan migrasi dari luar bandar ke bandar yang menyebabkan ketidakseimbangan pembangunan bandar dan luar bandar. Ketidakseimbangan pembangunan ini akan mewujudkan jurang yang luas dan menyebabkan kawasan luar bandar mundur.

6               Pencemaran alam sekitar, penduduk padat, kesesakan lalü lintas, tekanan perasaan dan masalah sosial seperti jenayah, pelacuran dan penyakit berjangkit akan berlaku apabila bilangan penduduk meningkat dengan pesat.

Model Peralihan Demografi

1.             Model peralihan demografi adalah model dalam bentuk graf garis yang diasaskan untuk menerangkan tentang perubahan atau transisi penduduk mengikut tempoh tertentu tentang kadar kelahiran, kadar kematian dan dipertumbuhan penduduk keseluruhan daripada masa lalü hingga sekarang. Peralihan yang berlaku adalah secara berperingkat-peringkat.

2               Terdapat empat tahap atau peringkat peralihan demografi, iaitu:

(a)          tahap I (tetap tinggi) di mana kadar kelahiran dan kematian adalah tinggi

(b)          tahap II (pengembangan awal) di mana kadar kelahiran kekal atau tetap tinggi dan kematian menurun sedikit

(c)          tahap III (pengembangan akhir) menerangkan kadar kelahiran menurun ya

(d)          tahap IV (tetap rendah) di mana kadar kelahiran dan kadar kematian rendah.

Ciri Penduduk dalam Konteks Model Peralihan Demografi Negara Sedang Membangun

1        Kadar pertumbuhan meningkat disebabkan kadar kelahiran tinggi dan kadar kematian menurun. Migrasi penduduk berlaku dengan pesat terutamanya migrasi antara bandar ke bandar dan migrasi luar bandar ke bandar.

2        Kadar kelahiran terutamanya bayi dan bilangan kanak-kanak meningkat. Faktor yang menyebabkan kadar kelahiran meningkat ialah kerana kemudahan perubatan moden, pemakanan seimbang dan berkhasiat serta taraf sosioekonomi penduduk yang semakin meningkat.

3        Kadar kematian telah menurun kerana teknologi perubatan semakin majü dan kes kematian semasa bersalin jarang berlaku dan berkurangan. Peperangan yang melibatkan kematian yang beşar sudah berkurang kecuali di beberapa buah negara Timur Tengah yang masih dalam konflik perang saudara.

4        Kebuluran (malnutrition) yang dihadapi oleh penduduk seperti di Sudan, Chad dan Somalia telah berkurang dengan banyak. Tanaman yang ditanam menjadi maka sumber makanan mencukupi jika tidak berlaku bencana alam seperti kemarau panjang dan kemusnahan kawasan pertanian akibat cuaca yang melampau.

5        Jangka hayat penduduk semakin meningkat. Hal ini adalah kerana kaedah rawatan dan penjagaan kesihatan yang baik. Peningkatan dalam penjagaan kesihatan dan penemuan kaedah rawatan moden terutama bagi golongan tua mempengaruhi pemanjangan jangka hayat seseorang