4.3 EDARAN AIR TANIH
Konsep edaran air tanih
Edaran air merujuk kepada semua bentuk pergerakan air
yang menggunakkan tanah sebagai mediumnya seperti aliran sub-permukaan, susupan
(infiltrasi) dan pergerakan secara mendatar dalam sistem akuifer/ edaran air
bawah tanah. Semua pergerakan ini dalam bentuk cecair.
Proses-Proses Dalam Edaran Air
Tanih
i. Larian air permukaan
Air hujan yang
turun sebahagiannya akan meresap ke dalam tanah dan selepas daya resapan
dipenuhi, air hujan yang lain akan mengalir di atas permukaan bumi atau cerun.
Ia boleh terbentuk apabila kelebatan hujan melebihi kadar resapan tanah.
ii. Resapan/infiltrasi/susupan
Pergerakan air hujan yang
berlaku secara menegak iaitu menerusi liang-liang pori tanah atau menerusi ruang-ruang udara yang ada dalam tanah.
Tanah pasir mempunyai kadar ketelusan yang tinggi kerana liang pori batuannya
besar dan banyak. Proses ini membekalkan air tanih.
iii. Aliran air bawah tanah
Air mengalir
secara perlahan melalui liang dalam batuan di bawah permukaan. Ia mengalir
kerana terdapat perbezaan tekanan dan kecerunan.Air dari bahagian atas zon tepu
mengalir menuruni cerun aras mata air dan akan sampai ke lurah dan meresap
keluar ke sungai, tasik atau paya.
iv. Simpanan air tanih
Simpanan air
tanih adalah air yang terkumpul di zon tepu dan zon tidak tepu.
Air tanih di zon tepu ialah air yang wujud di dalam semua rongga pori
tanih yang terletak di bawah lapisan tanih yang mana menyumbang kepada air
perigi dan mata air. Manakala air yang tersimpan di zon pengudaraan iaitu zon
tidak tepu terletak berhampiran di permukaan bumi. Air tanih ini tersimpan
dalam tanih dan dipengaruhi oleh tegangan, dan air tanih ini menentukan nilai
kelembapan tanih.
v. Keporosan dan ketelapan
Sifat sesuatu
batuan yang mempunyai liang atau ruang antara batuan yang boleh ditakungi oleh
air bawah tanah. Keporosan ialah ruang rongga antara tanih. Keporosan
sesuatu tanah di pengaruhi oleh struktur susunan partikel tanah, komposisi saiz
partikel tanah, kandungan air di dalam tanah, ciri-ciri batuan dan litupan
tumbuh-tumbuhan. Ketelapan ialah kebolehan air melalui keporosan atau
liang pori tanih. Sifat keporosan dan ketelapan merupakan ciri penting
dalam menentukan kemampuan batu batan menakung dan memindahkan air.
vi. Akuifer
Akuifer ialah tempat batuan
untuk menakung air. Air akan
meresap perlahan-lahan ke bawah tanah melalui liang-liang batuan dan resapan
akan terhenti apabila telah sampai ke batuan tidak telap air. Akuifer juga
merupakan tempat simpanan air bawah tanah dan juga nadi untuk pergerakan air
bawah tanah. Ia juga sebagai pengawal aliran semulajadi iaitu meresap air
semasa hujan lebat untuk mengurangkan kadar aliran air tanah yang terlalu cepat
dan membekalkan air kepada alur sungai pada masa kekurangan air hujan atau
musim kering.
KEPENTINGAN SUMBER AIR KE
ATAS AKTIVITI MANUSIA
i. Kegunaan domestik
Air dapat
digunakan bagi melaksanakan pelbagai aktiviti kehidupan harian seperti
minuman,mencuci dan keperluan-keperlun lain.Sumber air yang utama adalah dari
sungai-sungai,conthnya Sungai Muda di Kedah,Sungai Pahang di Pahang dan
lain-lain.
ii. Pertanian
Sektor
pertanian merupakan sektor yang paling banyak bergantung kepada sumber
air.Empangan di bina untuk membekalkan air dan mengawal input output air
kepada kawasan tanaman khususnya padi sawah. Ia dilaksanakan melalui
projek-projek perairan untuk pertanian khususnya untuk tanaman padi sawah.
Contohnya pengairan telah membantu meluaskan penanaman padi di Malaysia seperti
rancangan pengairan Muda di Kedah, Kemubu di Kelantan.
iii. Perindustrian
Sumber air
penting dalam industri makanan, pakaian, besi dan keluli. Air digunakan dalam
pelbagai cara terutamanya sebagai pencuci dan membersih produk-produk atau
hasil perindustrian. Sektor perkilangan juga memerlukan bekalan air bersih
yang berterusan contohnya dalam industri pemprosesan kertas dan petrokimia.
iv. Sistem Pengangkutan Air
Sungai, selat,
terusan digunakan untuk mengangkut barangan dan penduduk khususnya di
kawasan pedalaman. Sungai sebagai sistem pengangkutan air yang murah dan mudah,
tidak memerlukan kos yang tinggi. Juga sebagai pengangkutan utama di kawasan
pedalaman yang sukar dihubungi jalan darat. Contonya sungai Rajang di Sarawak
dan sungai Kinabatangan di sabah.
v. Rekreasi, Eko Pelancongan Dan
Sukan Air
Sumber air dapat
menambahkan keindahan tempat-tempat rekreasi dan tarikan pelancong seperti
tasik dan air terjun. Contohnya, air terjun kota Tinggi di Johor. Pembinaan
chalet-chalet terapung, resort dan rumah rehat, pusat sukan air seperti
aktiviti berkayak, berkelah dapat dijalankan di kawasan jeram dan air terjun.
